Megjithëse janë ndërtuar nga kultura e lashtë Ozieri ndërmjet viteve 3,400 dhe 2,700 para erës sonë, ato kanë mbetur të paprekura deri në ditët e sotme. Varret Domus de Janas në ishullin mesdhetar të Sardenjës kanë shërbyer si vend për rite luksoze të varrimit.
Gjeneratat e mëvonshme mendonin se këto hapje në shkëmbinjë janë shtëpi të krijesave magjike, andaj edhe i kanë quajtur “shtëpitë e zanave”.
Ndonëse në ditët e sotme ato shfrytëzohen kryesisht nga barinjtë për t’i strehuar delet, gërryerjet në formë shpelle në shkëmbinjtë e malit dikur ishin të zbukuruara në masë të madhe më ngjyrë të kuqe dhe krerë të demave, që përfaqësonin fertilitetin mashkullor dhe rigjenerimin.
Forma të paqarta të brirëve dhe vizatimeve spirale kanë mbetur ende në muret e disa varreve.
Në të gjithë ishullin ka rreth 2,000 varre, ku disa prej tyre janë vetëm me nga një dhomëz, ndërsa të tjerat janë varre ekstravagante me më shumë hapësira.
Në rrjetin e varreve ka edhe dhomëza që përfaqësonin shtëpitë, me dyer të rreme që nuk mund të hapen.Dyerrt e rreme në errësirë përfaqësonin ndarjen midis të gjallëve dhe të vdekurve. /NGJYRA.COM/
